Er zijn talloze situaties denkbaar die langdurige spanning kunnen veroorzaken. Denk aan ernstige ziekte, scheiding, financiële problemen, etc.

Gezonde stress

Gezonde, milde en kortdurende stress, maakt het lichaam sterker en weerbaarder, verbetert de prestaties en geeft je motivatie een boost. Krachttraining bijvoorbeeld maakt de spieren sterker. Van belang daarbij is dat daarna herstel kan plaatsvinden. Zie het artikel over belasting en belastbaarheid. 

Ongezonde stress

Stress wordt ongezond als het te lang duurt, te vaak voorkomt en teveel is. Er zijn verschillende stressoren denkbaar: emotionele, mentale, fysieke, chemische en biologische. Aan de flip-site speelt de stressbestendigheid van een persoon een belangrijke rol. Zie weer het bovengenoemde artikel!

Op maatschappelijk en sociaal gebied kennen we steeds meer stressoren. Denk aan maatschappelijke druk  en prestatieplicht, eenzaamheid, kunstlicht, elektrosmog, luchtvervuiling en voedingsproducten.

Autonoom zenuwstelsel

Ons autonome zenuwstelsel regelt zo ongeveer alle onbewuste processen, zoals ademhaling, spijsvertering, hartslag en bloeddruk. Het bestaat uit 2 stelsels die elkaars tegenhanger zijn:  de Sympaticus en de Parasympaticus. De Sympaticus brengt het lichaam in staat van verhoogde paraatheid: fight or flight. De Parasympaticus brengt het lichaam in staat van rust en herstel: rest and digest.

Adrenaline en Noradrenaline

Stress activeert de Sympaticus, verstoort dus het evenwicht tussen Sympaticus en Parasympaticus en leidt direct tot de afgifte van de hormonen Adrenaline en Noradrenaline  door de bijnieren.

Dit leidt tot diverse fysieke aanpassingen zoals het verhogen van het hartslag en bloeddruk, (dit maakt meer beschikbare brandstoffen vrij)  een snellere ademhaling (levert meer zuurstop op), pupilverwijding en het op scherp stellen van de zintuigen. De spijsvertering raakt vertraagd!

Cortisol

Bij aanhouding van stress wordt de activatie van het sympatische deel en de afgifte van adrenaline en noradrenaline gevolgd door de afgifte van Cortisol door de bijnieren, nu onder aansturing  van de hypothalamus en de hypofyse in de hersenen.

De HHB-as

Door langdurige chronische stress raakt de Sympaticus overprikkeld en is de HHB-as (Hypothalamus-Hypofyse-Bijnier-as) constant geactiveerd. Dit zorgt voor een hoge concentratie Cortisol in het bloed. Het lichaam krijgt verder geen kans om te herstellen.

DHEA

Teveel Cortisol kan leiden tot weefselschade. Het zet de HBB-as tot aanmaak van het hormoon DHEA. Deze is in staat om schade te herstellen. Chronische stress vermindert op den duur de aanmaak van DHEA. De verhouding tussen Cortisol en DHEA in het bloed is een indicatie voor de mate van ontregeling van de HHB-as.

Burn-out

Aanhoudende langdurige chronische stress  leidt tot uitputting van het hele stelsel. Het constant hoge Cortisol-niveau leidt tot schade aan de hypothalamus en de hypofyse. Hierdoor worden de bijnieren niet meer gestimuleerd tot productie van Cortisol.

Dit eindstadium van aanhoudende langdurige stress noemen we een Burn-out. Er wordt vrijwel geen Cortisol meer aangemaakt. Men is letterlijk uitgebrand.